Opracowanie "25 lat regionalnych izb obrachunkowych"

Szanowni Państwo

W imieniu Krajowej Rady Regionalnych Izb Obrachunkowych przedstawiam Państwu opracowanie dotyczące działalności regionalnych izb obrachunkowych, które powstało z myślą uczczenia 25 lat funkcjonowania regionalnych izb obrachunkowych w Polsce.

Podstawę prawną funkcjonowania izb stanowi ustawa o regionalnych izbach obrachunkowych, która została uchwalona 7 października 1992 r. i weszła w życie 1 stycznia 1993 r. W myśl postanowień ustawy izby sprawowały nadzór nad działalnością komunalną w zakresie spraw budżetowych. Do tej daty nadzór nad działalnością komunalną należał w całości do wojewodów. Od chwili uchwalenia Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej 2 kwietnia 1997 r., izby stały się organem konstytucyjnym. Zgodnie z postanowieniem art. 171 ust. 2 Konstytucji „Organami nadzoru nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego są Prezes Rady Ministrów i wojewodowie, a w zakresie spraw finansowych regionalne izby obrachunkowe”. Usytuowanie izb w art. 171 ust. 2 Konstytucji i określenie ich jako organów nadzoru nad samorządem terytorialnym w zakresie spraw finansowych pozwala w sposób bardziej jednoznaczny określić ich charakter oraz miejsce w systemie organów państwowych.

W okresie 25-lecia ustawa o regionalnych izbach obrachunkowych była wielokrotnie zmieniana. Wspomnieć przede wszystkim należy zmianę dokonaną ustawą z dnia 20 sierpnia 1997 r. o zmianie ustaw o regionalnych izbach obrachunkowych, o samorządzie terytorialnym oraz o finansowaniu gmin, na mocy której dopiero od 10 października 1997 r. regionalne izby obrachunkowe określone są jako organy nadzoru w zakresie spraw finansowych. W wyniku zmian izby wyposażone zostały w nowe kompetencje tak w zakresie działalności nadzorczej, opiniodawczej i kontrolnej jak też w szczególny instrument, jakim stał się raport o stanie gospodarki finansowej jednostki samorządu terytorialnego. Od 2010 r. izby opiniują projekty i badają uchwały w sprawie wieloletniej prognozy finansowej i jej zmian, a od 2014 r. wydają opinie o sporządzanych na wezwanie izb programach postępowań naprawczych jednostek samorządu terytorialnego.

Wskutek przedmiotowych zmian uregulowań prawnych i ich realizacji izby postrzegane są jako powściągliwe i obiektywne sądy finansowe nad samorządem.

Regionalne izby obrachunkowe są drugim obok Najwyższej Izby Kontroli państwowym organem kontroli o tak szeroko zakreślonych kompetencjach podmiotowych i przedmiotowych. Są także organami nadzoru wypełniającymi zadania określone ustawą wobec około trzech tysięcy jednostek samorządu terytorialnego i ich związków, wielu tysięcy samorządowych jednostek organizacyjnych oraz innych podmiotów korzystających z dotacji samorządowych.

Stąd Krajowa Rada Regionalnych Izb Obrachunkowych uznała, że 25-letnia działalność izb zasługuje na możliwie szerokie zaprezentowanie wszystkich obszarów ich działalności.

Opracowanie zawiera informacje o działalności regionalnych izb obrachunkowych od 1993 r. do 2017 r. Informacje te są zilustrowane tabelami i wykresami.

Mając na uwadze dane dotyczące działalności regionalnych izb obrachunkowych w okresie od 1993 r. do 2017 r. warto wskazać przede wszystkim na znaczący wzrost liczby zbadanych uchwał i zarządzeń (z 14 105 w 1993 r. do 172 227 w 2017 r.) oraz liczby wydanych opinii (z 4 030 w 1993 r. do 25 882 w 2017 r.). W ciągu 25 lat działalności izby zbadały prawie 3 mln uchwał i zarządzeń, wydały prawie 470 tys. opinii, przeprowadziły prawie 34 tys. kontroli jednostek samorządu terytorialnego i innych podmiotów oraz skontrolowały ponad 2,6 mln sprawozdań jednostek samorządu terytorialnego (w tym samorządowych osób prawnych w zakresie operacji finansowych).

Dodatkowym akcentem jubileuszowego wydania jest umieszczone na końcu kalendarium, prezentujące najważniejsze wydarzenia w historii izb. Skłania ono do refleksji nad istotą roli jaką pełnią izby i pracą jaką wkładają we własny rozwój.

Ważną rolę dla realizacji zadań izb miała i ma wymiana doświadczeń. Do czasu powołania KR RIO (co nastąpiło na podstawie art. 25a ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych obowiązującego od 10 października 1997 r.) funkcję tę pełniło Zgromadzenie Prezesów. Od 1993 r. organizowane są liczne szkolenia, tak członków kolegiów, jak i warsztaty naczelników wydziałów kontroli, wydziałów informacji, analiz i szkoleń, czy informatyków izb oraz konferencje. W budowaniu tożsamości regionalnych izb obrachunkowych w Polsce istotną jest współpraca z Najwyższą Izbą Kontroli, a także współpraca międzynarodowa. KR RIO oraz 8 regionalnych izb obrachunkowych: w Bydgoszczy, Krakowie, Łodzi, Poznaniu, Szczecinie, Warszawie, Wrocławiu i Zielonej Górze są członkami EURORAI.

W roku powołania, w regionalnych izbach obrachunkowych pracowało 936 pracowników, w 2017 r. zadania izb wykonywało 1 348 pracowników. Wykonanie powierzonych zadań było możliwe m.in. dzięki wielkiemu zaangażowaniu pracowników w realizację zadań, sukcesywnemu i znaczącemu zastosowaniu narzędzi i technik informatycznych, których wdrażanie, przy aktywnym udziale izb, od lat realizuje Minister Finansów.

Okres od 1993 r. to czas znaczących przemian w naszym kraju, w tym też poszerzenia kompetencji jak i zadań realizowanych przez samorząd terytorialny. Wyrazem tych zmian są m.in. kwoty środków publicznych pozostających obecnie w dyspozycji jednostek samorządu terytorialnego. Stąd w opracowaniu przedstawione zostały wybrane dane dotyczące wykonania budżetów przez jednostki samorządu terytorialnego w latach 1993, 1999 i 2017.

Mam nadzieję, że przedłożone Państwu opracowanie jest nie tylko rzetelną i obiektywną informacją o działalności jednego z konstytucyjnych organów nadzoru nad samorządem terytorialnym, ale również ciekawym materiałem stanowiącym wiarygodne podsumowanie działania izb w okresie 25-lecia.

Grażyna Wróblewska
Przewodnicząca KR RIO

Pełny tekst opracowania "25 lat regionalnych izb obrachunkowych"

PDF25 lat regionalnych izb obrachunkowych (9,61MB)
(rozmiar pliku około 10,0 MB)